+48 885 707 787
Firkowska M
Gabinety Specjalistyczne, Instytut Sportu i Nauki w Poznaniu
„Chory staw biodrowy, to chory człowiek.” Wiktor Dega (1886-1995)
Lata doświadczenia klinicznego i badań naukowych prowadzonych przed Wiktora Degę przekonały go o znaczącym wpływie dysfunkcji stawu biodrowego na ciało i umysł, czego odzwierciedleniem jest powyższa maksyma – współcześnie wykazano, że ból biodra koreluje z upośledzeniem fizycznym, czynnościowym, a także poznawczym, wywołując cierpienie psychiczne (Freke i in., 2026; Prather i in., 2018; Plinsinga i in., 2018).
Jedna na pięć osób w wieku powyżej 60 lat doświadcza bólu w okolicy stawu biodrowego (Dawson i in., 2004). Stan pacjentów zgłaszających się do lekarzy z powodu „bólu biodra” diagnozowany jest najczęściej jako: zmiany zwyrodnieniowe, zapalenie kaletki krętarza większego, tendinopatię mięśni otaczających staw biodrowy, uszkodzenie obrąbka stawowego oraz zapalenie stawu (Remain i in., 2018). Co ciekawe, w badaniach radiologicznych u osób, które nie zgłaszały dolegliwości okolicy stawu biodrowego, także zaobserwowano wyraźne zmiany strukturalne, co sugeruje, że zmiany zwyrodnieniowe nie muszą objawiać się bólem (Heerey i in., 2018; Van Baar i in., 1998). Jaka jest zatem przyczyna bólu biodra?
Czynniki poznawcze, w tym kojarzenie przez pacjenta bólu wyłącznie z patologią mięśniowo-szkieletową, silnie wpływają na reakcje behawioralne, które potęgują odczuwanie bólu, prowadząc do niepełnosprawności (Jayakumar i in., 2018; Luque-Suarez i in., 2019). Badania prowadzone u osób zmagających się z bólem dolnego odcinka kręgosłupa (ang. Low Back Pain, LBP) oraz wielostawową chorobą zwyrodnieniową wykazały, że sposób w jaki ludzie rozumieją i interpretują swój ból koreluje z niepełnosprawnością – po 6 latach osoby, u których stan funkcjonalny znacznie się pogorszył, wcześniej negatywnie postrzegały objawy choroby (Chen i in., 2018; Bijsterbosch i in., 2019). Poczynione obserwacje sugerują, że wszelkie interwencje mające na celu zmianę postrzegania choroby i objawów jej towarzyszących mogą przyczyniać się do lepszego funkcjonowania pacjenta.
W literaturze opisany został model postrzegania siebie w zdrowiu i chorobie, tzw. Zdroworozsądkowy Model Samoregulacji Zachowania w Zdrowiu i Chorobie (ang. Common Sense Model of Self-regulation of Health and Illness) – zakłada on, że ludzie odczuwający ból mięśniowo-szkieletowy przyjmują pewien zestaw przekonań na temat schorzenia, aby nadać mu sens (Leventhal i in., 2016). Zestaw przekonań na temat choroby obejmuje objawy, przyczyny, konsekwencje, osobiste doświadczenia związane z chorobą, doświadczenia innych osób oraz informacje o schorzeniu od pracowników służby zdrowia. Postanowiono sprawdzić, czy zestaw przekonań na temat schorzenia jest związany ze stanem pacjenta. Wśród pacjentów oczekujących na endoprotezoplastykę stawu biodrowego negatywny zestaw przekonań korelował z obniżoną sprawnością czynnościową po operacji, podczas gdy pozytywny korelował z lepszym stanem czynnościowym i wcześniejszym powrotem do zdrowia (Orbell i in., 1998; Hanusch i in., 2014).
Negatywne przekonania na temat stanu zdrowia pacjenci często nabywają w kontaktach z pracownikami służby zdrowia, tj. lekarzem pierwszego kontaktu, a później z ortopedą i/lub fizjoterapeutą. Identyfikowanie i reagowanie na negatywne przekonania osób zgłaszających się do fizjoterapeutów z bólem biodra powinno być zatem istotnym elementem wizyty fizjoterapeutycznej.
Poniżej zaprezentowano zestawienie komunikatów skierowanych do pacjentów, które powodują powstawanie negatywnych przekonań o swoim stanie zdrowia i, w konsekwencji, pogorszeniu stanu pacjenta z alternatywnymi komunikatami, opartymi o wyniki badań naukowych (z ang. Evidence Based Medicinie), które mogą przyczynić się do powstawania pozytywnych przekonań i poprawy stanu zdrowia pacjenta.
„Biodro boli Cię z powodu toczących się procesów zwyrodnieniowych w stawie.”
„Przyczyną bólu najczęściej nie są zmiany zwyrodnieniowe ani zmiany strukturalne, ponieważ zwyrodnienie stawu biodrowego jest powszechne wśród osób, które nie odczuwają bólu w stawie. Przyczyną bólu biodra może być niezdrowy styl życia, tj. mała ilość snu, chroniczne zmęczenie, niewłaściwa dieta prowadząca do nadwagi, brak aktywności fizycznej. Zmiana tych zachowań może zmniejszyć dolegliwości bólowe.” (Dieppe, 2013).
„Twój staw biodrowy jest niestabilny.”
„Stawy biodrowe są stawami bardzo stabilnymi. Struktury w okolicy stawu biodrowego są zazwyczaj zbyt napięte, co prowadzi do dysfunkcji stawu biodrowego. Wzrost mobilności, elastyczności i siły mięśni otaczających staw jest istotny dla prawidłowego funkcjonowania stawu biodrowego.” (Dumont, 2016).
„Z Twoimi zmianami zwyrodnieniowymi endoproteza biodra będzie kiedyś konieczna.”
„Zmiany zwyrodnieniowe są naturalnym efektem starzenia się organizmu. Poznanie i zrozumienie przyczyny bólu, nabranie pewności, która zniweluje lęk przed ruchem, kontrola masy ciała mogą nie tylko zredukować ból, ale także sprawić, że operacja nie będzie konieczna, mimo występowania zmian zwyrodnieniowych.” (Victorian Musculoskeletal Clinical Leadership Group, 2018).
„Skoro boli Cię biodro, to potrzebujesz zastrzyku sterydowego.”
„Choć zastrzyki kortykosteroidów powodują zmniejszenie dolegliwości bólowych, to ich efekt jest krótkotrwały. Co więcej, regularnie stosowanie zastrzyków przyczynia się do powstawania wcześniejszych zmian zwyrodnieniowych i ograniczenia ruchomości w stawie, co prowadzi do niepełnosprawności.” (Coombes i in., 2010; Coombes i in., 2013; Zeng i in., 2019).
„Ćwiczenia siłowe pogorszą Twój stan.”
„Ćwiczenia z obciążeniem wykonywane pod nadzorem fizjoterapeuty są bezpieczne dla stawu biodrowego. W połączeniu z ćwiczeniami mobilizacyjnymi i rozciągającymi stanowią podstawę utrzymania zdrowego stawu biodrowego.” (Fransen i in., 2014).
Artykuł na podstawie
De Oliveira B, Smith AJ, O’Sullivan P, Haebich S, Fick D, Khan R, Bunzli S. ‘My hip is damaged’: a qualitative investigation of people seeking care for persistent hip pain. BJSM 2019.